Według Prawa wodnego można wyróżnić trzy rodzaje korzystania z wód:
- powszechne – czyli obejmujące wszystkie wody śródlądowe powierzchniowe, które stanowią własność państwa oraz wody morskie wewnętrzne i terytorialne, korzystanie tych wód jest dozwolone dla każdego i nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego,
- zwykłe – uwzględniające wody powierzchniowe, w rowach oraz podziemne – studnie, które znajdują się w gruncie danego właściciela, jeśli do tych wód zostaną wprowadzone ścieki niewłaściwie oczyszczone, to gmina ma prawo nakazać wykonanie niezbędnych urządzeń zabezpieczających wodę przed zanieczyszczeniem lub zabronić wprowadzania ścieków do wód,
- szczególne – czyli takie, które wykracza poza granice korzystania powszechnego i zwykłego, np. zakłady przemysłowe, które posiadają urządzenia oczyszczające ścieki, na takie korzystanie z wód należy mieć pozwolenie wodnoprawne.
Pozwolenie wodnoprawne, to decyzja administracyjna, wydana na czas określony przez wojewodę. Określa warunki szczególnego korzystania z wód w konkretnym przypadku i wynikające z nich obowiązki, np. dotyczące utrzymania w sprawności oczyszczalnie ścieków. Powyższe pozwolenie obejmuje m.in. przedsiębiorstwa, które zajmują się poborem wód powierzchniowych i podziemnych, gromadzeniem ścieków i odpadów , dokonywaniem przewozów międzybrzegowych czy wydobywaniem lodu, żwiru lub piasku. Pozwolenie wodnoprawne uwzględnia również urządzenia, np. do regulacji wód śródlądowych, zabezpieczające przed powodzią, zabezpieczające przez zanieczyszczeniem czy służące do pomiaru na brzegach i wodach. Omawiane pozwolenie nie jest równoczesnym pozwoleniem na budowę dla obiektów budownictwa powszechnego. Pozwolenie wydaje się wg ustawy Prawa budowlanego.
Wojewoda, który wydaje pozwolenie wodnoprawne dokonuje tego na podstawie operatu wodnoprawnego, który składa się z części opisowej i graficznej. Część opisowa zawiera:
- dane dotyczące zakładu ubiegającego się o wydanie pozwolenia,
- określenie celu i zakresu zamierzonego korzystania z wód, ilości, stanu i składu ścieków, rodzaju urządzeń pomiarowych, stanu prawnego nieruchomości i obowiązków zakładu,
- charakterystykę wód objętych pozwoleniem wodnoprawnym,
- wyniki analiz wody w miejscu wprowadzenia ścieków,
- bilans wody zakładu
- projekt instalacji gospodarowania wodą.
Część graficzna uwzględnia:
- plan urządzeń wodnych,
- przekroje podłużne i poprzeczne urządzeń i koryta wody płynącej,
- schemat urządzeń pomiarowych oraz schemat funkcjonalny lub technologiczny.
Operat stanowi zatwierdzona dokumentacja hydrogeologiczna, która zawiera określenie ilości poboru wody wraz z bilansem zapotrzebowania wody na okres obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego, opis urządzeń
do poboru wody, łączących i uzdatniających wodę, określenie rodzaju urządzeń służących rejestracji i kontroli poboru wody oraz plan ujęć wody podziemnej i budowli znajdujących się w pobliżu ujęcia.
Strefa ochronna ujęcia i źródła wody ustanowiona przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r., to obszar, na którym obowiązują określone nakazy i zakazy oraz ograniczenia w użytkowaniu gruntów i korzystania z wody. Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony bezpośredniej, czyli grunty, na których usytuowane jest ujęcie wody oraz otaczający je pas gruntu i pośredniej, która wyznaczana jest na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji hydrologicznej obszaru zasobowego ujęcia.
Wniosek o ustanowienie strefy ochronnej powinien zawierać:
- uzasadnienie potrzeby ustanowienia strefy ochronnej,
- charakterystykę techniczną ujęcia wody,
- propozycję dotyczącą zakazów, nakazów oraz ograniczeń dotyczących użytkowania gruntów oraz korzystania z wód na terenach ochrony pośredniej,
- propozycję granic strefy ochronnej wraz z planem sytuacyjnym,
- mapę ewidencji gruntów wraz z wykazem działek objętych terenem ochrony pośredniej.