Wody podziemne
są związane z litosferą i występują pod powierzchnią ziemi na różnych głębokościach. W Polsce są to przeważnie wody opadowe. Woda, która wsiąka i wypełnia pory między ziarnami utworów geologicznych tworzy strefę saturacji. Ponad nią występuje strefa aeracji (napowietrzona). Granicą między tymi strefami jest zwierciadło wód podziemnych, która zależy od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych.
Wody podziemne ze względu na pochodzenie dzieli się na:
- infiltracyjne – czyli powstające na skutek wsiąkania opadów atmosferycznych w głąb ziemi,
- kondensacyjne – powstają w wyniku skraplania pary wodnej zawartej w powietrzu,
- juwenilne – powstają podczas stygnięcia magmy,
- reliktowe – występują na dużych głębokościach, są to zazwyczaj wody dawnych jezior, mórz czy rzek, przykryte skałami nieprzepuszczalnymi, a także wody wyłączone z obiegu później niż powstały dane utwory,
- metamorficzne – powstają one w czasie przeobrażenia termicznego niektórych materiałów nietrwałych.
Następnym rodzajem wody podziemnej jest woda kapilarna, która występuje w porach i szczelinach między ziarnami mineralnymi i jest niezależna od sił grawitacji. Transportuje ona i rozpuszcza substancje i jest dostępna dla roślin. W strefie aeracji występuje woda wolna (grawitacyjna) w postaci wsiąkowej, infiltracyjnie przemieszczającej się w głąb utworów geologicznych. W miejscu płytkiego zalegania warstw nieprzepuszczalnych powstają wody przypowierzchniowe. Zwierciadło tych wód znajduje się tuż pod powierzchnią terenu. Natomiast na większych głębokościach znajdują się wody gruntowe, które nie podlegają bezpośrednim wpływom powietrza atmosferycznego, ale za to działalność człowieka ma znaczenie na ich jakość.
Poniżej warstw trudno przepuszczalnych lub nieprzepuszczalnych leżą wody wgłębne. Zasilane są wodami opadowymi, które przesiąkają przez przerwy w warstwach nieprzepuszczalnych, szczeliny uskokowe lub przez wychodnie utworów przepuszczalnych na powierzchni ziemi. Głęboko pod powierzchnią ziemi znajdują się wody głębinowe. Charakteryzują się tym, że są odizolowane wieloma warstwami utworów nieprzepuszczalnych i nie biorą udziału w krążeniu wód. Wody, które wypełniają pory skalne, to wody warstwowe. Natomiast te, które występują w spękanych litych zdiagenezowanych skałach osadowych, magmowych lub metamorficznych, to wody szczelinowe. Z kolei w skałach wapiennych występują wody krasowe.
Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP), to zbiornik wydzielony ze względu na szczególne znaczenie regionalne dla obecnego i perspektywicznego zaopatrzenia ludności w wodę, spełniający określone kryteria ilościowe i jakościowe. Celem wyznaczenia takich obszarów jest powstrzymanie następującej degradacji środowiska wód podziemnych i zachowanie czystych wód do wykorzystania w przyszłości.
Zasoby wód podziemnych dzielimy na:
- statyczne – oznaczają objętość wody wolnej zawartej w porach skalnych,
- dyspozycyjne – stanowią ilość wód, które można pobrać z użytkowych poziomów wodonośnych w określonych warunkach środowiskowych i hydrologicznych,
- dynamiczne – określają wodę, która krąży w warstwach wodonośnych,
- eksploatacyjne – czyli dopuszczalna ilość wód podziemnych przy określonym sposobie eksploatacji, uwzględniająca ograniczenia związane z wymaganiami ochrony środowiska i warunkami techniczno – ekonomicznymi poboru wody.
Pionowe i poziome ujęcia wód podziemnych, to studnie, które dostarczają wodę przeznaczoną do celów spożycia przez ludność (studnie eksploatacyjne). Studnie pionowe można podzielić ze względu na sposób wykonania i konstrukcję na kopane, wiercone, wbijane oraz obudowany lub bez obudowy i filtrowane lub niefiltrowane. Z kolei studnie poziome buduje się na terenach o płytkich wodach, zalegających do 5 m. Składają się z drenów z rur perforowanych, z galerii drenażowych układanych w gruntach sypkich oraz sztolni wykonywanych w spękanych skałach wodonośnych.
Ochrona wód podziemnych jest trudnym zadaniem.
Istotną rolę w tej sferze odgrywa monitoring wód podziemnych, który polega na prowadzeniu w wybranych punktach powtarzalnych pomiarów i badań stanu i jakości zwierciadła wód podziemnych. Ze względu na jakość, biorąc pod uwagę elementy fizykochemiczne, stan wód podziemnych dzieli się na:
- wody I klasy – bardzo dobrej jakości, wartości elementów fizykochemicznych
są kształtowane na skutek naturalnych procesów zachodzących w wodach, bez wpływu działalności człowieka - wody II klasy – dobrej jakości, wartości niektórych elementów fizykochemicznych
są podwyższone w wyniku naturalnych procesów, nie wykazują działalności człowieka - wody III klasy – jakość jest zadawalająca, wartości elementów fizykochemicznych
są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka - wody IV klasy – niezadawalającej jakości, gdzie wartości fizykochemiczne
są podwyższone w wyniku naturalnych procesów i wyraźnej działalności człowieka - wody V klasy – wody złej jakości, w których wartość elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka.
