Gaz ziemny staje się przewodnim surowcem wykorzystywanym jako paliwo ciepłownicze i energetyczne. Mimo pozyskiwania go ze złóż gruntowych, wykorzystując zasoby środowiska, gaz ziemny jest jednym z paliw o niewielkiej szkodliwości podczas eksploatacji. Coraz więcej gospodarstw domowych czy przedsiębiorstw decyduje się na ogrzewanie gazowe, odchodząc od ogrzewania węglowego, które podczas spalania oddziałuje w dużym stopniu negatywnie na powietrze i środowisko.
Zagrożenie dla środowiska, jakie może wywołać pozyskiwanie gazu ziemnego, wiąże się zarówno z etapem poszukiwań złóż, ich wydobycia, jak i z etapem przetwórstwa, oczyszczenia i spalania w fazie eksploatacji.
Zagrożenia na etapie poszukiwań złóż.
Poszukiwania gazu ziemnego polegają na wykonaniu badań sejsmicznych. Jest to istotne naruszenie warunków glebowych oraz deformacja terenu poprzez powstającą falę sejsmiczną podczas detonacji ładunków wybuchowych lub pracy płyt wibrujących. Skutkami tych działań może być m.in.:
- naruszenie równowagi hydrogeologicznej pobliskiego obszaru działań poprzez zmiany poziomu wód gruntowych, ich ucieczką lub zmianą jakości spowodowaną zmieszaniem się wód z różnych poziomów wodonośnych;
- deformacja i zmiana niwelety poziomów gruntu w miejscu prowadzenia badań;
- utrata szaty roślinnej i wierzchniej warstwy gruntu na terenach działań spowodowana pracą ciężkiego sprzętu, transportu i miejsc wydobycia;
- naruszenie konstrukcji pobliskich obiektów, w tym fundamentów, budynków, instalacji podziemnych (sieci wodno-kanalizacyjnej, gazowej, melioracyjnej, elektrycznej);
- emisja pyłów, spalin i hałasu spowodowana pracą i transportem maszyn i pojazdów oraz możliwości skażenia gleby paliwami, smarami, rozpuszczalnikami itp.
Skala zagrożeń zależy przede wszystkim od szczegółowości rozpoznania terenu przed rozpoczęciem działań oraz dbałości wykonania robót.
Zagrożenia na etapie wydobycia i pracy kopalni.
Wydobycie gazu ziemnego wykonywane jest poprzez odwierty w gruncie, które muszą być odpowiednio uszczelnione, by zapobiec ulatnianiu się gazu do atmosfery, bądź poszczególnych warstw glebowych litosfery. Podobnie jak na etapie poszukiwań złóż zostanie zlikwidowana część powierzchni biologicznie czynnej oraz wystąpią lokalne zmiany struktur wodnych. Teren działań zostanie wykluczony z możliwości pełnienia dotychczasowej funkcji. Głównymi zagrożeniami są również:
- zanieczyszczenie powierzchni gruntu i warstw przypowierzchniowych substancjami wykorzystywanymi do sporządzania płuczek wiertniczych i specyfikacji doboru ich właściwości, migracja zanieczyszczeń ze skażonej warstwy gruntu, przenikanie zanieczyszczeń ściekowych;
- skażenie wód podziemnych i gruntu płynami złożowymi, płuczkami, zrzutami awaryjnymi do środowiska (gorącej solanki, gazu, kwasów, siarkowodoru, ropy itp.);
- nadmierne lokalne pobory wody do celów technologicznych;
- emisja wywołana poprzez ulatnianie się gazów ze strefy przyodwiertowej;
- emisja gazów i pyłów do atmosfery powstała w wyniku spalania paliw kopalnych;
- powstawanie zapadlisk gruntu w miejscach, gdzie składowane są odpady wiertnicze, które są źle zabezpieczone;
Zagrożenia na etapie przetwórstwa.
Przetwórstwo gazu ziemnego obejmuje jego oczyszczanie, spalanie i zmianę struktury chemicznej. Wiąże się z tym wykorzystanie wielu groźnych dla środowiska substancji, przy użyciu których wywoływane są gwałtowne reakcje gazów kopalnych. Skutkami takich działań jest emisja wielu substancji gazowych i pyłów do atmosfery oraz powstawanie odpadów pyłowych, gazowych, ciekłych m.in. siarkowodory i węglowodory. Również sama instalacja do poboru i przekazu gazów może wywołać emisje, gdy nie jest odpowiednio kontrolowana. Mogą powstać nieszczelności przy zaworach poboru, jak również przy zbiornikach pozostałych substancji używanych w kopalni.
Jednak przy prawidłowej pracy kopalni, kontroli urządzeń i zachowaniu ostrożności można zniwelować negatywne skutki wydobycia gazów ziemnych z pokładów gruntowych i ograniczyć emisję gazów podczas eksploatacji. Na terenie Polski występują pokłady gazów ziemnych. Zlokalizowane są głównie w Karpatach oraz na Przedgórzu Karpat, jednak perspektywicznie za główny obszar uważa się Niż Polski (Załęcze, Grodzisk, Kościan, Paproć). Wydobycie gazu na terenie Polski pokrywa 40% krajowego zapotrzebowania. Mimo rozwoju gazownictwa jego udział w zużyciu energii jest dość niski. Powodem może być zbyt mała ilość aktualnie dostępnych metod wykorzystywania gazu ziemnego.